Door Tessa Smorenburg en Marieke Potma
In Museum Catharijneconvent in Utrecht is nu een tentoonstelling ingericht naar een idee van zorgethica Annelies van Heijst: Ik geef om jou! Naastenliefde door de eeuwen heen. De personificatie van caritas, naastenliefde, wordt sinds de middeleeuwen afgebeeld als een moeder met kindjes hangend aan haar rokken en zuigend aan haar borsten. Zij is het zinnebeeld van naastenliefde: je mag je aan haar lichaam laven. Tijdens de persbijeenkomst horen we dat deze verbeelding van naastenliefde de volgende vragen heeft opgeleverd: Hoe zorgen we door de eeuwen heen voor onze naasten? en Wat maakt dat mensen zich inzetten voor een ander?
De zorg voor de medemens is in Nederland geworteld in het Christendom en dat ontgaat je dan ook niet op deze tentoonstelling. De kunst die te zien is komt vooral uit de middeleeuwen en de naam van de tentoonstelling door de eeuwen heen is hierdoor wat misleidend. Verder staat op deze schilderijen naastenliefde centraal, maar meer specifiek een asymetrische zorgrelatie. De weeskinderen, ouderen en zieken dragen een soort uniform, waardoor een beeld van ‘uitschot van de maatschappij’ ontstaat. De Ander is overgeleverd aan de goede daad van de zorgverlener, degene die de caritas uitvoert. We moeten hierbij niet vergeten dat kunst in die tijd gemaakt werd in opdracht van welgestelden. Het ging dan ook niet om een vertolking van de werkelijkheid, maar om een beeld van verheerlijking van de gegoede burgerij.
Van grote waarde binnen deze tentoonstelling zijn de ‘levende objecten’, ervaringsdeskundige zorgverleners en zorgontvangers delen hun verhaal. De liefde voor de naaste wordt hierin geuit door verhalen over zorg van zowel de zorgverlener als de zorgontvanger. Het gaat hierbij om de verbinding die ontstaat binnen de zorg voor elkaar. Bij het rondlopen op deze tentoonstelling werd Marieke het meest geraakt door een vitrine met aardewerk dat opgegraven was bij de renovatie van het oorspronkelijke Catharijne gasthuis. Boven de vitrine hangt een glas in lood raam van de heilige Elisabeth van Hongarije (1207-1231) die pap lijkt te voeren aan een zieke. ‘Ik kijk naar de pap en vervolgens verbeeld ik me dat ik het ene moment de weldoener Elisabeth ben en het andere moment als zieke de pap gevoerd kreeg. Daarmee krijg ik letterlijk een proefje van de verbeelde naastenliefde. De pap vormt de relatie tussen Elisabeth en de anonieme zieke. De pap wordt de personificatie van naastenliefde’. Misschien zit daarin wel de grote waarde van deze tentoonstelling, kunst gebruiken als aanzet tot het nadenken over zorg.
De tentoonstelling Ik geef om jou! Naastenliefde door de jaren heen is te zien tot en met 1 maart 2015 in Museum Catharijneconvent te Utrecht. Voor meer informatie zie www.catharijneconvent.nl en verhalen van de ‘levende objecten’ zie www.catharijneverhalen.nl
0 reacties