De razendsnelle politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in de afgelopen maanden houden me flink uit mijn slaap. ‘Hoe zorgzaam is onze samenleving nog?’, vraag ik me woelend in mijn bed geregeld af. Net als tijdens eerdere sombere momenten in mijn leven komt dan een oud Engels gedicht bovendrijven dat ooit veel indruk op me maakte.
Van 1965 tot 1970 zat ik op de middelbare school in Maastricht. In de onderbouw kregen we Nederlands van meneer Lodewick. Hij gebruikte daarbij het boek Literaire kunst dat hijzelf geschreven had.[1] Hoewel ik als middelbare scholier meer met exacte vakken had, was ik niet ongevoelig voor literatuur en dichtkunst. Dat ongetwijfeld ook te maken met het enthousiasme en de inzet van meneer Lodewick. Het was in zijn lesboek dat ik voor het eerst het gedicht What if a day tegenkwam. Lodewick citeerde alleen de eerste vier zinnen.
What if a day, or a month, or a yeare
Crown thy delights with a thousand sweet contentings?
Cannot a chance of a night or an howre
Crosse thy desires with as many sad tormentings?
Deze woorden werden geschreven door dichter en arts Thomas Campion (1567-1620, zie afbeelding links met luit) en de rest van zijn gedicht is hier te vinden. Al in zijn eigen tijd groeide het uit tot een populair lied op bruiloften en partijen.[2] What if a day raakt namelijk aan een dilemma waar we allemaal mee te maken krijgen. In ons eigen leven en als samenleving. Het gedicht[3] stelt de vraag ‘wat blijft?’ Het gaat over het laveren tussen het verlangen naar de individuele vrijheid om je leven zo in te richten als jij wilt en het bijdragen aan een maatschappij waarin iedereen gezien wordt.
Koffie
Het gaat over het dilemma dat je natuurlijk af en toe bij een alleenwonende buurman op de koffie zou kunnen gaan en met wat wederzijdse zorgzaamheid de dag wat makkelijker kunnen maken. Maar dat je ook door wil met je eigen bezigheden en dat je er maar vanuit gaat dat je het wel zal horen als er behoefte aan gezelschap is. Of het dilemma dat we als samenleving met z’n allen liefdevol kunnen zorgen voor verwarde mensen en mensen met een geestelijke kwetsbaarheid. En zo veel leed voor henzelf en de mensen om hen heen kunnen voorkomen. Maar dat je als maatschappij deze mensen ook hun gang kunt laten gaan en als het toch misloopt altijd nog kunt hopen op adequaat politieoptreden en gerechtelijke dwangmaatregelen.
Théodore van Thulden, Gathering of Musicians, 1650.
Tussen de déluge en carpe diem
En uiteindelijk gaat What if a day over politiek leiderschap: over het kiezen tussen het Après moi le déluge van Louis XV in de achttiende eeuw en het Carpe diem van de Romeinse keizer Marcus Aurelius die in de tweede eeuw al stelde dat een goed leven niet ten koste mag gaan van anderen. Thomas Campion houdt in What if a day politieke leiders precies dit dilemma voor en bekritiseert de ijdelheid van hen die voor het gemakkelijke genot gaat.
Allebei nodig
Tegelijkertijd is het lied van Campion ook een pleidooi om ook van het leven te blijven genieten. Ook hij erkent dat het mooie, fijne en betekenisvolle zoals liefde, schoonheid en vreugde het leven betekenis en waarde geeft. Maar daarbij is het dan wel belangrijk dat die verlangens ook voor anderen bereikbaar zijn. Zo vat What if a day een moreel dilemma samen dat al heel lang een open vraag is. Blijkbaar is het allebei nodig: het maken van een keuze voor jezelf en voor anderen, het bevorderen van individueel en collectief belang. Bezig blijven met de medemenselijkheid in alles wat je als individu en als maatschappij doet is van groot belang in een zorgzame toekomst.
[1] Lodewick, H.J.F.M. (1955). Literaire kunst. Den Bosch: Malmberg. § 98.
[2] Campbell, G. (1989). Thomas Campion. In: Campbell, G. (Ed.). The Renaissance (1550–1660). London: Palgrave.
[3] What if a day in de versie op: https://www.luminarium.org/renlit/whatday.htm
Dit artikel werd geschreven door Paul Lindhout. Paul is gastonderzoeker aan de UvH en de Universiteit van Antwerpen (BE) en doet onderzoek en publiceert over veiligheid, ethiek en taalproblemen in industrie en gezondheidzorg. Hij is tevens docent veiligheidskunde.
0 reacties