Ontmoeting met ‘de ander’

‘Vroeger was dit een gymzaal’, hoor ik iemand zeggen. Ik kijk om mij heen. Een mooi oud pand, midden in Rotterdam, is de speelruimte geworden voor theatergezelschap Babel. Vijfendertig acteurs zullen de jubileumvoorstelling ‘Piazza della vita’ spelen, een voorstelling waarin –zoals bij al hun projecten- “de ontmoeting met ‘de ander’ centraal staat”.

Een gesprek zonder woorden

Het publiek zit op blauwe vierkante blokken die langs de muren in de grote ruimte zijn geplaatst. De acteurs zijn ook al aanwezig, maar zitten verstopt in een houten box die links in de hoek van de ruimte staat. Verder zie ik rechts een grote schuin oplopende wand, waarboven een televisiescherm is geplaatst. Als ik omhoog kijk, zie ik het geraamte van het gebouw en het dak.

Ineens zie ik daar iemand bewegen. Een vrouw sluipt acrobatisch door het geraamte van balk naar balk. Vervolgens zakt ze sierlijk aan een koord naar beneden. Beneden aangekomen begint een man met haar te dansen. Het lijkt wel alsof ze een gesprek voeren, zonder te praten. De lichamen antwoorden dansend op elkaar.

Langzaamaan verschijnen er steeds meer mensen op het theater, maar er verdwijnen ook mensen, ze gaan terug de box in. Niemand spreekt, maar om de beurt laten zij wel hun stem horen. Door liedjes te zingen in een microfoon.

Wat is theater?

De vraag ‘Wat is theater?’ Fascineert mij. Niet of dit of dat theater is, maar ik vraag mij af wat theater betekent, wat de functie ervan is, hoe het mij helpt het leven te begrijpen en hoe het anderen zou kunnen helpen het leven te begrijpen. Soms werkt theater als een spiegel van de samenleving. De makers laten je dan kijken naar personages die je bekend voorkomen en die jouw eigen gevoelens en gedachtes, of die van je buurman, kunnen verwoorden. Zo kan je als toeschouwer een verband leggen met de echte wereld en reflecteren over wie je bent, wie je wil zijn en hoe jij je buurman ziet.

In dit geval kijk ik toe vanaf een blauw vierkant blok, naar mensen die opkomen en afgaan. Mensen die een dialoog aangaan in beweging. Soms doen ze elkaar na, ze dagen elkaar uit en af en toe ontstaat er een conflict. Ik zie hoe goed zij het hebben. Ik luister naar de troostende liedjes in talen die ik niet versta, kijk naar de verschillende gezichten en naar hoop en tegelijkertijd de moed om het te doen. Ik realiseer mij dat het hier niet gaat om een spiegel. De realiteit is niet zo mooi. Maar in de realiteit is het wel mogelijk om illusie te scheppen. Het lijkt net of ik even leef in een droom, die zij speciaal voor mij hebben gemaakt.

Spiegel of utopie?

Als ik denk aan een ideale samenleving, dan droom ik dat iedereen gelijk is. Maar hoe ziet dat er dan uit? Vaak genoeg is mijn stem gesust met woorden als ‘dat is onrealistisch’, ‘de mens heeft het nu eenmaal nodig om te denken in groepen’, ‘discriminatie, machtsverschillen, ongelijkheid, dat zal je altijd houden’. Van binnen trek ik dan mijn eigen plan. Ik denk namelijk dat de mens van nature goed is en dat maakt het voor mij heel moeilijk om te ‘accepteren’ dat mensen nou eenmaal slechte dingen doen.

Deze voorstelling is geen spiegel, het is de verbeelding van een utopie, een ideale samenleving waarin ik zou willen dat wij leven. In deze voorstelling wordt het wordt aan mij getoond. Dat het dus wel kan. Even voel ik mij niet alleen. Ik voel mij opgenomen in een warm bad van mensen die ook hoop hebben. En daarbij hebben zij ook nog de moed om het te gaan spelen, om op te staan en te zeggen: ‘zo kan het ook!’  

Zij hebben ook nog de moed om het te gaan spelen, om op te staan en te zeggen: ‘zo kan het ook!’  

Hoe ziet een wereld eruit waarin we allemaal met elkaar samenwerken en -spelen? Een wereld waarin we oog hebben voor de behoeftes van elk individu. Een mens als mens zien, en niet als iemand met een beperking.

Troostende stemmen

Een man komt de ruimte binnen en gaat zitten met een leeg blauw blok voor zich. Iemand van het publiek mag tegenover hem komen zitten. Hij loopt langs ons en kijkt me aan, Mag ik op het blok? Mag ik deze man even diep in de ogen kijken en mogen wij elkaar als gelijken zien? Helaas, hij kiest iemand anders.

Op de achtergrond horen we nog steeds gezang. Ze staat tegen een muur en kijkt in een camera. Zij is het die zingt. Ik kan de woorden niet plaatsen, ze zingt in een, voor mij, onbekende taal. Het lijkt wel een lied uit haar jeugd, een herinnering. Dan gaat zij weer en maakt plaats voor een ander. Ook deze persoon zingt een lied. Een ander lied, een andere taal, een andere herinnering. Alle vijfendertig spelers komen aan de beurt. Of je nu goed bent of niet, iedereen zingt zijn eigen lied, zijn eigen verhaal. De zingende gezichten worden vergroot getoond op de televisie boven de schuine wand. Een geruststellend beeld: wat er ook gebeurt, er blijft altijd nog iemand zingen.

De acteurs komen op en af, klimmen, spelen met elkaar, tegen elkaar en zijn soms helemaal alleen. Ze dansen, ze lopen, ze bewegen door de ruimte. Soms op de maat van de muziek, soms snel, soms langzaam. Soms willen ze iets wat niet kan, of niet lukt. Zoals de steile wand beklimmen of iemand nadoen die sneller en sterker is. Ook daar is ruimte voor, het is mooi dat soms iets niet lukt of kan. En dat er mensen om je heen zijn die jou helpen of juist laten. Een enkele keer is er strijd. Alles is goed, zolang je er maar bent.

Blijven dromen

Paul Röttger, de directeur en regisseur van de voorstelling noemt het een theater-choreografie. Omdat er niet wordt gesproken in de voorstelling en er zoveel tegelijkertijd gebeurt, kan je als toeschouwer zelf bepalen wat je wilt zien en hoe je het interpreteert. Dat voelde goed want zo kon ik mezelf inbeelden dat ik tijdens de voorstelling onderdeel was van een ideale samenleving. Ik voelde mij even helemaal niet alleen, maar juist sterk verbonden.

Helaas gingen uiteindelijk de lichten aan: het bleek allemaal maar theater. Er zou nog veel moet gebeuren om in het echt zo’n marktplein te creëren. En misschien dat het ooit zo ver komt. Tot die tijd mogen we blijven dromen en kunnen we het theater gebruiken om onze utopieën tot leven te wekken.

Helaas is het niet meer mogelijk om te reserveren voor de voorstelling, maar de voorstelling is online te bekijken op vimeo en de website www.theaterbabelrotterdam.nl.