Leeservaring – “De verdovers” van Anna Enquist

Op uitnodiging van het VUMC heeft Anna Enquist, in het kader van het project “Schrijver  op de afdeling”, stage gelopen op de afdeling Anesthesiologie. Zij was gefascineerd door de tegenstelling tussen haar eigen vak, de psychoanalyse, waarin het meestal heilzaam wordt geacht emoties te ervaren en de anesthesiologie, waarin het voelen juist wordt uitgeschakeld. “De  verdovers” is hiervan het boeiende resultaat.

Hoofdpersonen zijn Drik, psychotherapeut, die recent zijn vrouw heeft verloren en zijn zus Suzan, anesthesist van beroep. Zij hebben heel jong hun moeder verloren waarna vader emotioneel niet meer beschikbaar was. De zus van vader is toen in huis gekomen, met opoffering van haar eigen carrière.  De verhouding tussen Drik en Suzan is onder druk komen te staan door een cliënt van Drik, arts in opleiding. Deze Allard kan de angst die hij op de afdeling psychiatrie ervaart niet hanteren en stapt over naar de afdeling anesthesiologie.  Hij lijkt tussen de polen voelen of verdoven  heen en weer getrokken te worden; hij wil in psychotherapie maar weert de therapeut voortdurend af.   Als anethesist in opleiding wordt hij begeleid door Suzan.  Drik had uiteraard open kaart moeten spelen met Allard, toen hij wist dat deze op de afdeling van zijn zus ging werken.

Zorgzaamheid enerzijds en overbetrokkenheid anderzijds, waardoor goede zorg in de knel kan komen, worden hier op de voor Anna Enquist kenmerkende en boeiende wijze verbeeld. Zo is Drik als psychotherapeut voortdurend bezig zich in te leven in de ander maar houdt onvoldoende distantie om na te denken of hetgeen hij doet toelaatbaar is. In zijn zorg om zijn cliënt maakt hij geen contact met zichzelf. Wellicht ook is hij onvoldoende hersteld van de dood van zijn vrouw om een ander te kunnen helpen. Dochter Roos wil zich losmaken van de zorg van moeder  maar wil natuurlijk ook contact met haar.  Suzan is  technisch goed in haar vak maar ook  zorgzaam voor haar patiënten; ze wordt ook door artsen in opleiding als een soort moeder gezien maar  verliest door haar betrokkenheid op haar werk de zorg voor haar naasten uit het oog. Menselijk lijden, de dood en zorgen voor een ander is dan ook  een belangrijke rode draad in dit boek. Zorgen voor patiënten, voor familie en voor collega’s komt in allerlei vormen én falen  op indringende wijze aan de orde. Enquist laat ook zien wat collega’s kunnen betekenen; enerzijds conflicten, jaloezie en wedijver, maar ook kameraadschap, onderlinge zorg en overleg.  Zij kan als geen ander  de processen weergeven waarmee mensen zich tot elkaar verhouden, hun behoefte aan contact en waardoor het vaak misgaat.

Het boek is opgebouwd volgens een duidelijke lijn en structuur; het is bovendien een boeiend en spannend verhaal waar rust en hectiek elkaar afwisselen en binnen de  serieuze thema’s ook humoristische momenten zijn. Er komen voortdurend  zorgethische thema’s aan de orde zoals kwetsbaarheid, afhankelijkheid, verbondenheid en verantwoordelijkheid; maar ook onvermogen, eenzaamheid en conflict.  In de loop van het verhaal wordt wel duidelijk waar Enquist uiteindelijk voor kiest. In dit verhaal  kan je het gevoel kan krijgen dat ieder een verliezer is; ik zie ook dat Enquist bedoelt dat binnen een relatie communiceren over emoties en kwetsbaarheid van essentieel belang is. Een aanrader.